Podstawą skutecznej terapii chorób serca jest jak najszybsza diagnostyka. A ta sprowadza się do wykonania badań serca.

Badanie serca

Badania pomocne w wykrywaniu chorób serca

Niektóre choroby układu sercowo - naczyniowego mogą przez długi czas przebiegać bezobjawowo, innym towarzyszą charakterystyczne objawy. Potwierdzeniem obecności chorób serca i naczyń krwionośnych są zawsze odpowiednie badania diagnostyczne. Obejmują one szeroką gamę badań pozwalających na szczegółową ocenę funkcjonowania układu krążenia, zdiagnozowanie wszelkich nieprawidłowości, monitorowanie postępu choroby oraz skuteczności wdrożonego leczenia.

Podstawowe badania układu sercowo - naczyniowego, które mogą być wykonane w gabinecie lekarza pierwszego kontaktu, a także w warunkach domowych obejmują pomiary ciśnienia tętniczego oraz tętna. Prawidłowe tętno powinno przyjmować wartości od 60 do 100 uderzeń na minutę, a ciśnienie krwi - od 120/ 80 mmHg do 129/ 84 mmHg (zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego).

Badanie elektrokardiograficzne (EKG) to podstawowe badanie czynnościowe pozwalające na ocenę pracy serca. To szybkie, nieinwazyjne i całkowicie bezbolesne badanie polega na umieszczeniu elektrod na klatce piersiowej i kończynach, co umożliwia zarejestrowanie informacji o pracy elektrycznej serca. W ten sposób uzyskiwany jest zapis pracy serca w postaci krzywej, czyli elektrokardiogram. Z zapisu EKG można odczytać m. in.:

  • obecność zaburzeń elektrolitowych mogących zaburzać pracę mięśnia sercowego (potasu, wapnia, magnezu)
  • zaburzenia rytmu serca
  • ślady przebytego w przeszłości zawału serca oraz aktualnie obecny zawał serca
  • zaburzenia przewodnictwa mięśnia sercowego
  • obecność niektórych wad wrodzonych serca

W przypadku EKG wysiłkowego tradycyjne badanie EKG uzupełnione zostaje o badanie wykonywane podczas kontrolowanego wysiłku fizycznego. Tego typu badanie ma na celu ocenę pracy serca w stanie przeciążenia fizycznego.

Holter EKG to badanie całodobowej oceny pracy serca w warunkach codziennego funkcjonowania pacjenta. Badanie polega na umieszczeniu elektrod na klatce piersiowej, podłączonych do niewielkiego aparatu pomiarowego. Tego typu badanie serca pomaga zdiagnozować przyczyny omdleń czy epizodów kołatania serca, służy ponadto ocenie skuteczności leczenia antyarytmicznego czy wszczepienia rozrusznika serca.

Echokardiografia, czyli tzw. Echo serca to badanie obrazowe umożliwiające ocenę struktury serca oraz dużych naczyń krwionośnych. Echokardiografia serca pozwala ponadto określić wartość objętości wyrzutowej serca, czyli zmianę objętości lewej komory serca podczas jej skurczu. Badanie wykonywane jest z wykorzystaniem ultrasonografu, a jeśli zachodzi potrzeba pogłębienia diagnostyki, wówczas możliwe jest dożylne podanie środka kontrastowego lub wykonanie badania w sytuacji zwiększonego zapotrzebowania na tlen (echokardiografia wysiłkowa).

Do bardziej inwazyjnych badań serca zaliczyć można następujące procedury:

  • angiografia tętnic wieńcowych, czyli koronarografia, polegająca na podaniu kontrastu do tętnic wieńcowych i ich uwidocznienia dzięki promieniowaniu rentgenowskiemu; badanie służy ocenie drożności naczyń wieńcowych
  • scyntygrafia perfuzyjna serca SPECT, umożliwiająca wykrycie zaburzonej perfuzji mięśnia sercowego, czyli ograniczenia przepływu krwi prowadzącego do zaburzeń ukrwienia serca; badanie najczęściej wykonywane jest w spoczynku oraz podczas wysiłku; scyntygrafia perfuzyjna serca znajduje zastosowanie w ocenie stopnia zaawansowania choroby wieńcowej
  • cewnikowanie serca, czyli wykonanie nakłucia tętnicy udowej w celu wprowadzenia cewnika, który dociera do jam serca i dużych naczyń krwionośnych; dzięki temu możliwe jest wykonanie pomiarów ciśnienia oraz wysycenia krwi tlenem
  • ultrasonografia wewnątrzwieńcowa, polegająca na wprowadzeniu cewnika wyposażonego w miniaturową głowicę ultrasonograficzną; badanie umożliwia dokładną ocenę struktury ścian naczyń krwionośnych oraz ich drożności

W diagnostyce zawału serca pomocne okazują się być badania biochemiczne krwi, polegające na oznaczeniu tzw. markerów sercowych. Podstawowym kryterium rozpoznania zawału serca jest oznaczenie poziomu frakcji sercowej kinazy kreatynowej (CK - MB) oraz troponin sercowych cTnI oraz cTnT. Troponiny to białka kurczliwe mięśni, których poziom wzrasta w przypadku uszkodzenia komórek mięśnia sercowego w przebiegu zawału. Poziom troponin powinien być wykonany kilkukrotnie - bezpośrednio po wystąpieniu objawów mogących sugerować zawał oraz po 3 - 6 oraz 9 - 12 godzinach. O wystąpieniu zawału świadczy stopniowy wzrost poziomu troponin we krwi. Z kolei w diagnostyce zastoinowej niewydolności serca oznaczać można poziom peptydu natriuretycznego typu B (BNP), a w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca i zawału można oznaczać poziom albuminy modyfikowanej niedokrwieniem IMA. Wszystkie badania wymagają jedynie pobrania próbki krwi i wykonania oznaczenia określonego parametru biochemicznego.